OPIS KONCEPCJI KONKURSOWEJ
Koncepcja zagospodarowania Błoni pod Zamkiem w Lublinie zakłada uporządkowanie obecnego stanu bez radykalnej zmiany charakteru tego obszaru wynikającego z historycznego, topograficznego i przyrodniczego ukształtowania rozciągających się wzdłuż wschodniej krawędzi miasta łąk zalewowych na brzegu Wielkiego Stawu. Historia tego miejsca jest równie ważna dla tożsamości miasta Lublina jak samo jego położenie na wzgórzach okolonych rozległym rozlewiskiem trzech lubelskich rzek: Bystrzycy, Czechówki i Czerniejówki. To wyjątkowe połączenie wzgórz i mokradeł leży u podstaw powstania miasta Lublina w tej a nie innej lokalizacji. Sam Wielki Staw, zasilające go rzeki i otaczające łąki tworzyły przede wszystkim doskonałą konfigurację obronną oraz naturalne zaplecze do codziennego funkcjonowania i rozwoju miasta, dostarczając mieszkańcom wody, ryb, paszy dla bydła i koni, dając podstawy do rozwoju rzemiosła i przemysłu od powstania miasta, niemal do czasów współczesnych (młyn Krauzego, słodownia browaru Vetterów, Browar Jenszów itp).
Jednocześnie trudne warunki gruntowe ograniczyły ekspansję budowlaną do terenów wyżej położonych, dzięki czemu unikalny krajobraz łąkowy pozostały po osuszonych mokradłach i Stawie zachował się do obecnych czasów w niemal niezmienionej formie. Wschodnie przedmieście Lublina rozwijało się skromnie z uwagi na niekorzystne warunki geologiczne i do lat 70-tych XX wieku nie podejmowano istotnych prób zmiany tego stanu, przekształcając obszar dawnego Stawu w zespół pracowniczych ogródków działkowych i pozostawiając na styku z miastem istniejące tu od wieków ogrody i sady należące do majątków kościelnych ale także do mieszkańców Podwala, ulicy Zamojskiej, Misjonarskiej, Przemysłowej, Starych Bronowic itd.
Budowa w latach 70 tych nowej dwupasmowej Alei Unii Lubelskiej radykalnie zmieniła sytuację tego obszaru. Wytyczona "pod linijkę" szeroka arteria odcięła dawne łąki na skraju miasta od obszaru po Wielkim Stawie, przecięła dawne ogrody i odsłoniła zaplecza podmiejskiej zabudowy bez żadnej próby jej uporządkowania. Dostępność komunikacyjna terenów dotychczas peryferyjnych sprowadziła w to miejsce prowizorkę i bylejakość: betonowe parkingi, powiązany z nimi duży bazar o patologicznej architekturze pleksiglasowych daszków, oblepione reklamowymi banerami komisy samochodowe, budy, szopy i komórki zaniedbanych kamienic. W tym otoczeniu dogorywają dwa bezcenne lubelskie obiekty przemysłowe: wielka słodownia browaru Vetterów i skromny browar Jenszów, pierwszy pozostawiony przez dziesięciolecia bez żadnej opieki i wizji do śmierci technicznej, drugi przebudowany na biedne mieszkania, zapuszczony i odarty z architektonicznej świetności ceglanego stylu.
Jednocześnie tuż obok ma się zupełnie nieźle szpetny, prefabrykowany, enerdowski pawilon handlowy, bez żadnej wartości architektonicznej i budowlanej, wciśnięty w pierzejową zabudowę ulicy Zamojskiej, który zamiast zdemontować i zezłomować, okolono patologicznym "saksofonem" uliczki-łącznika do nowopowstałej arterii, tworząc tym samym kolizyjne skrzyżowanie z ważną dla tej części śródmieścia ulicą Rusałki. Jednocześnie nowa Aleja Unii Lubelskiej udostępniła jej licznym użytkownikom w pełnej krasie jedną z piękniejszych panoram staromiejskich w Polsce, w dodatku w pełnym kontekście historyczno-topograficznym jako miasto na wzgórzach otoczonych łąkami, pyszniące się malowniczo spiętrzonymi kamienicami, klasztorami, wieżami kościołów i górującym na oddzielnym wzgórzu zamkiem wysuniętym wyraźnie głębiej w obszar dawnych łąk i rozlewisk.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
Poza zakresem opracowania konkursu znalazł się fragment cennego terenu w zakolu rzeki Bystrzycy obok mostu Lutosławskiego, który po projektowanej przez nas przebudowie łącznika ulic Zamojskiej i Alei Unii Lubelskiej powiększył się na tyle, by pomieścić nową przestrzeń publiczną i budynek spinający zabudowę okolic ul. Rusałki z nowoprojektowaną zabudową biurowo-usługową wzdłuż Alei Unii Lubelskiej.
W związku z tym, że przebudowę tego łącznika traktujemy jako zadanie priorytetowe dla rewitalizacji tego obszaru proponujemy żeby nowy plac-skwer i budynek zlokalizowany na odzyskanym cennym lokalizacyjnie terenie służył celom kultury w powiązaniu z Mostem Gotyckim i końcowym fragmentem ul, Zamojskiej, który zamieniamy w szeroki, pieszy pasaż.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
ZAŁOŻENIA IDEOWE
- Rewaloryzacja krajobrazu dawnego przedmieścia na skraju wschodniej części miasta i łąk po dawnym Wielkim Stawie.
- Oczyszczenie i uporządkowanie przedpola panoramy staromiejskiej od strony Alei Unii Lubelskiej
- Osłonięcie zapleczy istniejącej zabudowy nową pierzejową zabudową biurowo-usługową wzdłuż Alei Unii Lubelskiej, poprzedzone waloryzacją stanu istniejącego, scaleniem i powtórnym podziałem działek. Zabudowa o wysokości maksymalnie trzech kondygnacji nadziemnych i pionowej artykulacji elewacji nawiązującej do proporcji kamienic ulicy Zamojskiej z możliwością podziemnego parkowania w jednej kondygnacji. Linie rozgraniczające zabudowę równoległe do jezdni ulicy Unii Lubelskiej i projektowanej uliczki dojazdowej z Zamojskiej.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
- Przebudowa istniejących betonowych placów parkingowych w duży zespół zielonych sadów-parkingów o trawiastej nawierzchni stanowisk parkingowych obsadzonych niskimi kulistymi drzewami w szpalerach imitujących sady owocowe, które podobnie jak nowa zabudowa w południowej części obszaru opracowania wyłonią istniejącą niską zabudowę kolidującą z panoramą staromiejską w środkowym przebiegu ulicy, w tym tandetną zabudowę "Bazaru pod Zamkiem", który docelowo należy zlikwidować powiększając projektowane zielone sady-parkingi.
Projektowane parkingi o łącznej ilość 578 stanowisk w powiązaniu z placem Zamkowymi i Galerią Zamek zapewnią wystarczające zaplecze dla dużych imprez plenerowych, a na co dzień w powiązaniu ze stacjami miejskiego roweru i istniejącymi i projektowanymi ścieżkami pieszymi i rowerowymi uzupełnią deficyt miejsc parkingowych w okolicach Starego Miasta i tej części śródmieścia Lublina. Inspiracją dla pomysłu obsadzenia parkingów gęstymi szpalerami niewysokich drzew był dla nas doskonale sprawdzony w praktyce parking przy stadionie olimpijskim w Monachium. Posadzone w zwartej, dużej grupie drzewka nie tylko wysłaniają niepożądane widoki, ale pochłaniają hałas i część szkodliwych gazów ze spalin dając komfortowy cień zabezpieczający wnętrza aut przed niebezpiecznym dla zdrowia przegrzaniem.
- Utworzenie trzech nowych placów miejskich otwartych na Aleję Unii Lubelskiej i otwierających widok z Alei Unii Lubelskiej na Stare Miasto :
- placu-skweru przed słodownią browaru Vetterów rozbudowaną i adaptowaną na tzw. Poznawalnię, służącego do stałej plenerowej ekspozycji interaktywnych maszyn i urządzeń edukacyjnych dla młodzieży. Otoczenie placu skweru otwartego w kierunku Aleji Unii Lubelskiej należy oczyścić z nasadzeń istniejących topoli włoskich, które tworzą zwarty parawan zasłaniający od strony południowej niemal całą panoramę na Wzgórze Seminaryjne, Stare Miasto i Zamek i zastąpić niższymi bukami odmiany Fastigiata o podobnym pokroju korony, ale właściwej proporcji w stosunku do cennej zabudowy.
- placu Browarnego związanego z rewitalizacją zespołu budynków dawnego browaru Jenszów na cele gastronomiczno-pensjonatowe i związane z obsługą imprez oferowanych na obszarze odnowionych Błoni, wyposażonego w trzy zachodzące na siebie liniowe fontanny tzw. suchego placu, rzeźbiarskie, betonowe siedziska w formie olbrzymich puzzli i drewniane podesty letnich kawiarni.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
- placu z rozległą płytką fontanną w miejscu nieistniejącego stawu, który został tu wykopany w okresie międzywojennym i posłużył jako tło kilku niezapomnianych ujęć fotograficznych przywodzących wyobraźni wizje staromiejskich wzgórz odbijających się w tafli Wielkiego Stawu. Plac powiązany funkcjonalnie i plastycznie z placem Browarnym o nawierzchni kamiennej łączy się z właściwą trawiastą połacią Błoni symbolicznymi drewnianymi pomostami przedzielonymi zwartymi grupami zasadzonych w zagłębieniach nawierzchni wysokich ozdobnych traw, które wraz z istniejącymi wierzbami "płaczącymi" i projektowanymi rzeźbiarskimi, "głowiastymi" wierzbami białymi tworzą symboliczny krajobraz polskich łąk i mokradeł.
Całość uzupełnia łąka kwietna wzdłuż Alei Unii Lubelskiej i na jej pasie rozdzielającym jezdnie. Na środku niecki fontanny zaprojektowano wyspę w kształcie księżyca nakierowanego amfiteatralnie na panoramę Starego Miasta, który oprócz codziennej funkcji schodkowo ukształtowanego siedziska widokowego może pełnić role kameralnej sceny dla wydarzeń muzycznych i kulturalnych. Fontanna o głębokości niecki 30 cm i z lustrem wody głębokości 20 cm zaprojektowano jako wpuszczony w nawierzchnię placu bezpieczny obiekt wodny do brodzenia i ochłody wyposażony w dysze w układzie spiralnym z obrazem wodnym sterowanym elektronicznie połączonym z iluminacją. Krawędź dookoła niecki i obrys wyspy-księżyca podcięte i iluminowane pod wodą ciągłym światłem ledowym w celu uzyskania efektu księżycowej poświaty i dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania.
Zachodnią część placu osłoniętą istniejącą zielenią średnią i wysoką planuje się zagospodarować na pole gier plenerowych: mini golfa, bule, tenis stołowy itp.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
- Pozostawienie możliwie największej połaci trawiastej łąki pod wzgórzem zamkowym z włączeniem do jej areału prywatnej działki nr 46/6 rozdzielającej obecnie obszar opracowania z propozycją jej komercyjnego użytkowania na plenerowe imprezy i uroczystości pod wielkimi gwieździstymi namiotami.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
- Wykorzystanie istniejącego cennego, zadrzewienia pomiędzy wzgórzem zamkowym i Aleją Unii Lubelskiej jako ekranu akustycznego i lokalizacja w ich cieniu zespołów placów zabaw o różnym charakterze nastawionych na dzieci w różnych przedziałach wiekowych, w oparciu o naturalne materiały, jak kamień, drewno w tym adaptację i ewentualną rozbudowę autorskiej instalacji pani Katarzyny Przezwańskiej zbudowanej z prostych głazów narzutowych. W miejscu większego zagęszczenia istniejących drzew u podstawy wzgórza zamkowego proponuje się instalację parku wspinaczkowego dostosowanego do najmłodszych z niezbędna obsługą asekuracyjną. Jednocześnie postuluje się radykalną wycinkę wysokich topoli czarnych, posadzonych w celu tzw. szybkiego zazielenienia w latach 60-tych XX wieku, które zasłaniają widok od strony wschodniej na Zamek, Stare Miasto i utrudniają prawidłowy wzrost innym cenniejszym drzewom. Z tych samych powodów zaprojektowano usunięcie kilku topoli i robinii otaczających najcenniejszą w tym rejonie pomnikową wierzbę białą, która wyeksponowana została jako dominanta przestrzenna symbolizująca łąkowy charakter miejsca, swoiste logo nowych lubelskich Błoni.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
- Oczyszczenie wzgórza zamkowego z ahistorycznego zadrzewienia maskującego samo wzgórze i zamek w krajobrazie miasta, likwidację ogrodzenia odcinającego zamek od miasta w celu pełnego udostępnienia go mieszkańcom i wykorzystania jako trybun naturalnego amfiteatru (na 900-1000 widzów) rozciągniętych wzdłuż schodkowo ukształtowanej skarpy. Schody amfiteatru stanowić będą jednocześnie ścieżki prowadzące na wzgórze zamkowe stanowiące naturalny taras widokowy na Stare Miasto i nowe Błonia.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
- Zarysowanie w trawiastej nawierzchni Błoni u podnóża trybun odcisku nieistniejącej zabudowy ulicy Krawieckiej jako symbolicznego placu wybrukowanego szarą cegłą i starymi płytami kamiennymi w miejscu domów a "kocimi łbami" na przebiegu ulicy z drewnianymi podestami przywodzącymi na myśl proste podłogi z desek, służącymi jako wielkie ławy siedziska. Węgły obrysu poszczególnych domów zaznaczone zostaną symbolicznie lampkami o skupionym strumieniu światła wpuszczonymi w nawierzchnię a podesty otrzymają liniową luminację po obwodzie odcinając je optycznie od podłoża, która będzie wyposażona w czujniki ruchu rozjarzające światło kiedy zbliży się do nich przechodzień, co spowoduje efekt interaktywnego ożywania placu, a przy okazji poprawi bezpieczeństwo tego miejsca po zmroku. Jednolicie szary, kamienny, wielofakturowy, wyrastający wprost spod wielkiego dywanu-trawnika plac, proponujemy nazwać Placem Spotkań - spotkań z ludźmi, z kulturą, z historią.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
Oprócz roli edukacyjnej i charakteru symbolicznego miejsca-wspomnienia, odcisku pieczęci pamięci pod opowieścią o zaginionym mieście ma on pełnić jak najbardziej użyteczne codzienne funkcje jako scena amfiteatru, rynek dla jarmarków i pokazów, podłoga i tło dla scenografii różnych plenerowych imprez i wydarzeń kulturalnych. Dzisiaj wygląda to tak:
- Budowa kompletnego, skate parku w miejscu obecnej skromnej instalacji po wschodniej stronie wzgórza zamkowego z mniejszym zestawem identycznych jak w amfiteatrze trybun i schodami na poziom dziedzińca zamkowego.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
Otoczenie placu Młodych Odkrywców przed Poznawalnią z plenerowymi urządzeniami edukacyjnymi, należy oczyścić z istniejących nasadzeń topoli włoskich, które tworzą zwarty parawan zasłaniający od strony Alei Unii Lubelskiej niemal całą panoramę na Wzgórze Seminaryjne, Stare Miasto i Zamek. Na marginesie należy dodać, że ulica ta została bez należytego zastanowienia, fatalnie uzbrojona w gęsty szpaler słupów oświetleniowych i trakcyjnych co skutecznie psuje przyjemność oglądania tej unikalnej panoramy.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
PROJEKTOWANE WYPOSAŻENIE INSTALACYJNE
Teren Błoni oraz nowych placów i skwerów pełniących role przestrzeni publicznych zostanie wyposażone w nowoczesne energooszczędne oświetlenie parkowe led, instalację i punkty dostępowe wi-fi, kamery podłączone do miejskiego monitoringu, podziemne rozdzielnice elektryczne umożliwiające szybką i bezpieczną instalację zasilenia masowych imprez , iluminację budynków, małej architektury i wybranych drzew.
Obszary trawników, łąki kwietnej oraz nasadzeń traw ozdobnych zostaną wyposażone w automatyczną instalacje nawadniającą.
[kliknij w obrazek aby powiększyć]
ZIELEŃ
Projekt urządzenia zieleni został poprzedzony wstępną oceną i waloryzacją istniejących drzew i krzewów. Kryteria, jakimi się kierowano to: wiek drzewa, walory estetyczne, jego stan zdrowotny, zgodność zastosowania gatunku do warunków siedliskowych, a w późniejszym etapie prac także występowanie uciążliwości związanych z umiejscowieniem drzewa oraz zgodność z założeniami kompozycyjnymi. Wnioski wynikające z przeprowadzonych analiz wyznaczyły zakres prac w zakresie gospodarki drzewostanem.
Wzgórze zamkowe
Rozpoczynając od wzgórza zamkowego, przewidziano usunięcie większości samosiewów oraz okazów o niskich walorach estetycznych, których zagęszczenie zasłaniało widok na Zamek Lubelski z kluczowych punktów widokowych, a także uniemożliwiało prawidłowy wzrost oraz powodowało deformację drzew o większej wartości. Oczyszczenie terenów wokół Zamku wraz z usunięciem ogrodzenia poza względami konserwatorskimi, ma na celu otwarcie wzgórza dla użytkowników.
Błonia
Na terenie błoni zamkowych, wskazano do usunięcia drzewa przede wszystkim wierzby czarnej posadzonej w dużej ilości w latach 60-tych w celu tzw. szybkiego zazielenienia a także drzew o złym stanie zdrowia (m. in. Salix ×sepulcralis ‘Chrysocoma’ w okolicy instalacji z głazów polnych), niskich walorach estetycznych (m. in. Tilia platyphyllos przy istniejącym placu zabaw, czy Robinia pseudoacacia na granicy działki nr 46/6), oraz ze względów kompozycyjnych drzewa zasłaniające widok na Zamek lub Stare Miasto (Populus nigra oraz Fraxinus exlcelsior). Zaleca się także formowanie istniejących nasadzeń rzędowych ze świerka pospolitego (Picea abies), znajdujące się przy Zespole Szkół nr 1 im W. Grabskiego, (umiejscowione częściowo poza terenem opracowania) do wysokości okapu budynków Zespołu Szkół, celem ochrony panoramy Starego Miasta. W pobliżu projektowanych placów zabaw zaproponowano dosadzenie lipy drobnolistnej (Tilia cordata), aby zapewnić zróżnicowany poziom nasłonecznienia na terenie przeznaczonym dla dzieci, w rejonie parku linowego nasadzenia z buka pospolitego (Fagus sylvatica).
W około projektowanego zbiornika wodnego przewidziano dosadzenie do istniejących już drzew, wierzby białej (Salix alba) formowanej jako wierzbę głowiastą, oraz wierzby „płaczącej”( Salix ×sepulcralis ‘Chrysocoma’). Dodatkowo wprowadzono szereg gatunków traw i bylin, nawiązując do istniejącego dawniej stawu i siedliska łąk zalewowych.
Poznawalnia
Zadrzewienia przy Poznawalni złożone głównie z topoli włoskiej (Populs nigra ‘Italica’) oraz samosiewów również wskazano do usunięcia. Celem było odsłonięcie budynku dawnej słodowni, i panoramy staromiejskiej a także zniwelowanie niebezpieczeństwa narażenia na utratę zdrowia lub życia, przez topole w złym stanie zdrowotnym. W ich miejsce zaproponowano nasadzenie buka pospolitego (Fagus sylvatica) w odmianie ‘Fastigiata’ nawiązującego do pokroju topoli, ale w układzie podkreślającym budynek Poznawalni i projektowany przed nim plac-skwer z plenerowymi urządzeniami edukacyjnymi.
Parking
Projektowany parking został obsadzony kwitnącą, kulistą wiśnią osobliwą (Prunus cerasus 'Umbraculifera') a miejsca parkingowe zaproponowano na kracie parkingowej z trawnikiem.
Dzięki takiemu rozwiązaniu plac nie przytłacza swoimi rozmiarami, nie szpeci i nie dominuje w krajobrazie, ale w łagodny sposób wtapia się w otoczenie tworząc „zielone” przedpole dla panoramy Starego Miasta od strony Al. Unii Lubelskiej. Koncepcja nawiązuje także historycznie do zlokalizowanych w tej okolicy ogrodów i sadów, tworząc połączenie pomiędzy zabudową miejską a otwartymi przestrzeniami przyrodniczymi „podchodzącymi” pod teren opracowania. W aspekcie przyrodniczym, biologicznie czynna nawierzchnia miejsc postojowych oraz pozostałe gatunki zaproponowanych tu drzew tj. jarząb pospolity (Sorbus aucupari) i śliwa wiśniowa (Prunus cerasifera 'Nigra' ) wzbogacają krajobraz miasta w tak reglamentowany zasób, jakim jest komponowana w skali urbanistycznej zieleń.
Łąka kwietna
Teren pomiędzy błoniami a Al. Unii Lubelskiej został zagospodarowany jako łąka kwietna, lekko wzniesiona w stosunku do całości terenu. Miało to na celu oddzielenie kwietnym pasem placów zabaw i terenów rekreacyjnych od ruchliwej ulicy, ukrycie poziomej infrastruktury drogowej a nawet niższych samochodów za kurtyną ze swobodnie rosnących kwiatów polnych. Łąka ta została rozszerzona na pas zieleni oddzielający ścieżkę rowerową od ulicy a także wprowadzona na pas pomiędzy jezdniami. Po raz kolejny nawiązanie do dawnych siedlisk łąkowych oraz sąsiednich terenów przyrodniczych ma złagodzić twarde środowisko miejskie i wzbogacić bioróżnorodność. Pozytywnym aspektem takiego rozwiązania w przestrzeni miejskiej jest łatwość pielęgnacji oraz walory ekonomiczne, gdyż łąki kwietne wymagają koszenia tylko dwukrotnie w ciągu roku.
